İneklerin Çiftleşmesi Nasıl Olur?

İneklerin çiftleşmesi, yetiştiriciler açısından önemli bir konudur. Yetiştiriciler her inekten yılda bir yavru almayı hedefler ve bu nedenle ineklerin üremesi konusunda bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. İneklerin kızgınlık dönemlerinin doğru tespit edilmesi, çiftleşmenin başarılı olmasını sağlar. Sabahları kızgın olduğu gözlenen ineklerin öğleden sonra, öğleden sonra kızgın olanların ise ertesi gün sabahleyin tohumlanması uygun olur. İneklerin çiftleşmesi için bu yöntemin başarılı olması, kızgınlık zamanının doğru tespit edilmesiyle sağlanabilir. Eğer kızgınlık başlangıcı doğru tespit edilmezse, bu yöntem başarılı olmayabilir. Döl yatağına konulan spermlerin döllenme yeteneği kazanması için bir süre geçmesi gerekmektedir.

İneklerde Kızgınlık Belirtileri

Kızgınlık, ineklerin çiftleşmeye hazır olduklarını gösteren bir dönemdir. Kızgınlık döneminde olan hayvanlara "örsek" veya "boğasak" adı verilir. Kızgınlıkta olan ineklerde şu belirtiler gözlemlenir:

Kızgın inekler gece ayakta kalmayı tercih ederken, gündüzleri nadiren yatarlar. Sürü içinde ürkütüldüklerinde ilk tepkiyi verenler onlardır.
Kızgınlığın başlangıcında olan inekler üzerine sıçramasına izin vermezken, kızgınlıkta olan inekler diğer ineklerin üzerine sıçramaya çalışır. Sıçrama sırasında yerinde duramayan ineklerde kızgınlık başlamış sayılmaz. Sıçrama hareketine izin vermek ineklerde en önemli kızgınlık göstergesidir. Yetiştiriciler ineklerini iyi gözlemlerlerse, ineklerin sırt ve sağrılarında diğer ineklerin sıçraması nedeniyle oluşmuş hafif deri bozuntuları ve kirlenme olduğunu fark edebilirler.
Kızgınlık döneminin başındaki inekler genellikle bir arada olmayı tercih eder. Boğalar ise diğer boğalara yakın olmaya çalışır.
Kızgınlıkta olan ineklerde daha fazla hareketlilik olur, yem yemeye istek azalır ve süt verme eğilimlerinde azalma görülür.
Kızgın inekler diğerlerinin ferçlerini koklamaya başlar, kızgın ineklerin ya da kızgınlığa yaklaşmış olanların arka taraflarına çenesini sürtmeye çalışırlar.
Yakından gözlem yapıldığında, kızgın ineklerde ferç ıslak, pembe renkli ve şişkin olur. Ayrıca bölgede "çara" denilen yapışkan, şeffaf bir akıntı da olabilir. Bu akıntı kızgınlık başlangıcından önce başlar ve kızgınlık bitiminden sonraki günlere kadar sürebilir.

Kızgınlık Gözlemi

İneklerin çiftleşmesi için yapılan kızgınlık gözlemi, uzmanlara göre gün boyu yapıldığında %98-100 başarılı olur. Günde iki kez sürünün içinde dolaşılarak yapıldığında %80-90 başarı sağlanabilir. Sadece rutin sağım, yemleme gibi işlemler sırasında bu gözlem yapıldığında başarı oranı %50 seviyesinde olur. En iyi başarı oranının günde 4 kez yapılan gözlem sonucunda elde edildiği belirtilir.

Kızgınlık, ineklerin yaklaşık %60'ında sabahları, %40'ında ise öğleden sonra meydana gelir. Bu nedenle sabah ve akşam gözlem yapıldığında %85 başarı elde edilebilir. Kızgınlık gözlem saati de önemlidir. Sabah saat 6'da yapılan gözlem, saat 7'de yapılan gözleme göre daha başarılı olur. Sürüdeki kızgınlığın belirlenmesini çeşitli etkenler de etkileyebilir. Olumsuz hava koşulları, beslenme, hastalık gibi unsurlar bunlar arasındaki en önemli olanlardır. Etkin bir şekilde çalışan biri, yaklaşık 300 ineğin kızgınlığını tespit edebilir. Ancak kalabalık sürülerde hayvanların numaralanması, gruplara ayrılması, kayıtlarının düzenli tutulması başarı seviyesini arttırır. Bunun nedeni, inek sayısının fazla olmasının kızgınlık tespitinde işi zorlaştırmasıdır. Eğer bu uygulamalar yapılırsa, herhangi bir sıkıntı olmadan ineklerin çiftleşmesi için aranan kızgınlık zamanı doğru tespit edilebilir. Kızgınlık yüzünden hareketlenen inekler fazla olursa, kızgınlık tespiti daha kolay olur.

Kızgınlık Tespiti İçin Gözlem Yöntemleri

Kızgınlık tespiti için yapılacak iyi bir gözlem sayesinde o yıl elde edilecek buzağı sayısı artış gösterecektir. Bu, yetiştiriciler için oldukça önemlidir. Bu yüzden gözlemin deneyimli kişiler tarafından sürekli olarak yapılması uygundur. İneklerin çiftleşmesi için gerekli kızgınlık belirtilerini iyi bilen kişiler, gözleme zaman ayırarak yetiştiriciliği daha verimli hale getirebilir. Gözlem sırasında aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir:

Kızgınlık gözlemi için uygun zaman seçilmelidir. Bunun için yemleme sonrasını ya da süt sağım öncesini tercih etmek gerekir.
Gözlemi yapan kişinin rahat giysiler giymesi ve giysilerinin ahırda dolaşmaya uygun olması gerekir.
Gözlem sırasında başka işlerle uğraşılmamalıdır.
Gözlem alanının rahat yürümeye uygun olması gerekir.
Kızgınlık gözlemi yapılacak yerde başka çalışanlar varsa, onların işinin bitmesi beklenmelidir.
İnekler arasında çok yavaş olacak şekilde dolaşılmalıdır.
Yaklaşık 50 inek için yapılacak kızgınlık gözlemi yarım saatten az olmamalıdır.

Bunların dışında, ineklerin çiftleşmesi için yapılan kızgınlık gözleminde, ineklerin kızgınlık döneminde rahat bir yerde, kapalı bir alanda tutularak çiftleştirilmesi önerilir. Yaz döneminde de rahat ve serin bir alanda yapılan çiftleşmede başarı oranı yüksek olur.